Ilość dawców nie nadąża za zapotrzebowaniem

Rosnąca liczba dawców nerek w Holandii nie nadąża za rosnącym zapotrzebowaniem na przeszczepy, co każdego roku pozostawia około 200 pacjentów bez nowej nerki na czas — wynika z danych opublikowanych przez Nierstichting.

Niedobór utrzymuje się pomimo znaczącego wzrostu liczby przeszczepów po nowelizacji Ustawy o Donacji Organów (Wet op orgaandonatie) z 2020 roku, zgodnie z którą każda osoba jest domyślnie uznawana za dawcę. Od tego czasu liczba przeszczepów nerek wzrosła z 442 w 2020 roku do 639 w 2024. Mimo to zapotrzebowanie nadal przewyższa dostępność.

„Liczba dawców może i wzrosła,” powiedział Tom Oostrom, dyrektor Nierstichting w rozmowie z NOS, „ale wzrosła też liczba osób potrzebujących nowej nerki.”

W odpowiedzi na ten problem, Nierstichting uruchamia ogólnokrajową kampanię informacyjną. Inicjatywa pojawia się w kontekście tzw. „podwójnego starzenia się” społeczeństwa — nie tylko przybywa osób starszych, ale żyją one również coraz dłużej, co zwiększa liczbę przypadków niewydolności nerek.

„Tym, co naprawdę mogłoby zrobić różnicę, byłoby większe społeczne przyzwolenie na oddawanie nerki za życia, a nie tylko po śmierci,” zaznaczył Oostrom.

Co roku około 500 osób decyduje się na oddanie nerki za życia, zazwyczaj bliskiemu członkowi rodziny. Zdrowa osoba może żyć pełnią życia z jedną nerką, jednak taka decyzja wiąże się z emocjonalnymi i etycznymi dylematami.

„Pytanie o oddanie nerki nie zawsze jest odbierane jako opcjonalne,” powiedziała Marion Siebelink, kierowniczka centrum transplantacyjnego UMC Groningen i przewodnicząca komisji etyki medycznej Holenderskiego Stowarzyszenia Transplantacyjnego. „W teorii łatwo powiedzieć ‘nie’, ale w praktyce to często bardzo trudne i może wywoływać poczucie winy. Co, jeśli boisz się oddać nerkę siostrze albo wolisz ją zachować na wypadek, gdyby kiedyś potrzebowało jej twoje dziecko? To może całkowicie zmienić dynamikę w rodzinie.”

Marianne Hoekstra stanęła przed takim dylematem, gdy jej siostra początkowo zadeklarowała gotowość do oddania nerki, ale została wykluczona z powodów medycznych. Gdy stan zdrowia Marianne gwałtownie się pogarszał, zwróciła się o pomoc do swojego otoczenia.

„Niektórzy zareagowali pozytywnie, ale inni byli wściekli,” powiedziała Hoekstra dla NOS. „Uważali, że żądam za wiele. I potrafię zrozumieć, dlaczego ktoś mógłby tak to odebrać.”

Ostatecznie odpowiednim dawcą okazał się dalszy znajomy, Jeroen Ester. W marcu Hoekstra otrzymała zdrową nerkę. „Dajesz komuś nowe życie, ale też coś w zamian otrzymujesz,” powiedział Ester. „To prawdziwy dar — zobaczyć, co twoja nerka może dla kogoś znaczyć.”

Nierstichting chce rozwiać powszechne mity na temat dawstwa żywego, m.in. błędne przekonanie, że nerki można oddać wyłącznie krewnym. Dawcy mogą również przekazać nerkę anonimowo za pośrednictwem akademickich szpitali, pod warunkiem pozytywnego przejścia szczegółowych badań lekarskich.

„Nerka od żywego dawcy działa zazwyczaj ponad 20 lat — około dwa razy dłużej niż ta od zmarłego,” powiedział Oostrom. „A ryzyko dla zdrowia jest minimalne. Donacja jest możliwa dopiero po gruntownych badaniach, a większość osób wraca do normalnego życia dość szybko po operacji.”

Oostrom wezwał do rozpoczęcia szerszej debaty społecznej na temat dawstwa za życia: „Rosnące zapotrzebowanie na opiekę i dawców nerek zmusza nas do zmierzenia się z tym tematem. Musimy o tym rozmawiać — w taki czy inny sposób.”

Z jego opinią zgadza się Siebelink. „Ta rozmowa jest niezbędna. Proces podwójnego starzenia się już się rozpoczął i wiąże się z trudnymi pytaniami etycznymi. Jak w odpowiedzialny sposób prosić społeczeństwo o rozważenie oddania nerki za życia? I choć to trudne, czy musimy zaakceptować, że nie wszystkie życia uda się uratować? Ale kto o tym decyduje? Wiek? Styl życia? Nie będzie łatwych odpowiedzi.”

Oostrom zaznaczył jednak, że fundacja nie apeluje, by każdy oddał nerkę. „To poszłoby za daleko,” powiedział dla NOS. „Ale chcemy, by ludzie zrozumieli, że ten problem jest realny. Bo prędzej czy później każdy z nas może się z nim zmierzyć.”