System kaucji kosztuje miliony

Holenderski system kaucji za puszki i plastikowe butelki kosztuje cztery największe miasta w kraju – Amsterdam, Rotterdam, Utrecht i Hagę – szacunkowo 9,4 miliona euro rocznie z powodu powszechnego uszkadzania koszy na śmieci i rosnącego zaśmiecenia przestrzeni miejskiej, wywołanego przez osoby poszukujące zwrotnych opakowań – wynika z nowych badań przeprowadzonych przez IPR Normag.

Niezamierzone skutki uboczne systemu kaucji szczególnie dotkliwie uderzają w centra miast, okolice węzłów komunikacji miejskiej oraz obszary turystyczne – informuje EenVandaag. W tych zatłoczonych miejscach służby komunalne zmuszone są codziennie wymieniać zniszczone kosze i sprzątać śmieci wokół nich.

Rosnące koszty wynikają z tego, że ludzie przeszukują śmietniki w poszukiwaniu butelek i puszek, które można zwrócić za 0,15 euro każda. Wraz z wprowadzeniem kaucji na plastikowe butelki w 2021 roku i na puszki w 2023 roku, porzucone opakowania stały się rodzajem ulicznej waluty – zmieniając miejskie kosze na śmieci w tzw. „kopalnie złota”.

Dirk Groot, znany w Holandii jako „Trashminator” za swoje ogólnokrajowe działania dokumentujące i sprzątające śmieci, powiedział EenVandaag, że system skutecznie ograniczył zaśmiecanie przy drogach, ale przyniósł poważne problemy w miastach.

„Wcześniej przy drogach było pełno butelek i puszek. Nadal są ludzie, którzy je wyrzucają, ale od czasu wprowadzenia kaucji 0,15 euro, te śmieci stały się coś warte. Od tamtej pory znajduję ich około 80% mniej,” powiedział Groot.

W centrach miast sytuacja wygląda jednak inaczej. „Widać, gdzie to nie działa – na przykład tutaj, przy tej stacji metra i autobusów w Amsterdam-Noord. To są miejsca, gdzie zbiera się mnóstwo ludzi. Wszyscy teraz jedzą i piją w biegu,” stwierdził. „I wtedy już dobrze, jeśli w ogóle wrzucą to do kosza. Wielu ludzi myśli: Kupiłem tę puszkę za 2,50 euro, co mnie obchodzi te 15 centów kaucji?”

Wiele miejskich koszy na śmieci zostało powiększonych, by pomieścić więcej odpadów, ale to podobno generuje nowe problemy. „Nie można łatwo sięgnąć do środka, żeby coś wyciągnąć, więc niektórzy je siłą otwierają – i to powoduje sporo szkód,” mówi Groot. „Jest naklejka, że trzeba oddać butelki i puszki, ale gdzie? Tu nie ma żadnej maszyny zwrotnej.”

Chociaż obiecano instalację automatów do zwrotu przy stacjach kolejowych, według Groota nigdy się one nie pojawiły. „Gdzie one są?”

Wskazuje także na brak waloryzacji stawek kaucji. „Nie było żadnej korekty inflacyjnej od 20 lat. Kaucja 0,25 euro za duże butelki jest taka sama od 2002 roku. Niektórzy myślą: nie będę się fatygować dla takiej drobnostki.”

Zdaniem Groota niektórzy z tych, którzy przeszukują śmietniki – często osoby z marginesu społecznego – wykonują niejako nieoficjalną służbę publiczną. „Na szczęście osoby z obrzeży społeczeństwa pomagają nam utrzymać porządek. Ale przez te zniszczone kosze powstaje nowy problem.”

Inne praktyczne kwestie dodatkowo pogarszają sytuację. „Często widuje się kosze zaklejone taśmą. Ale ptaki i tak się tam dostają, szczury też się wspinają. Można by je łatwo zabezpieczyć magnetycznym zamkiem. To by rozwiązało problem. Nie trzeba nic niszczyć.”

Innym aspektem jest harmonogram opróżniania koszy. „Zazwyczaj opróżnia się je wcześnie rano. To nie ma sensu. Znacznie lepiej byłoby robić to pod koniec dnia.”

Groot uważa, że rozwiązania powinny pochodzić od organizacji Statiegeld Nederland, która zarządza systemem kaucyjnym. „Oni siedzą na ponad 400 milionach euro z kaucji, które nigdy nie zostały zwrócone. To ogromna suma! Niech wykorzystają te pieniądze na zakup porządnych koszy dla dużych miast.”

„Muszą znacznie więcej zainwestować w technologię zbierania odpadów,” dodał. „A nie tylko w śmieszne naklejki i urocze kampanie z Donniem.”