Sąd uchyla zakaz eksportu części do Izraela

Sąd Najwyższy uchylił orzeczenie sądu apelacyjnego zakazujące Holandii eksportu części do myśliwców F-35 do Izraela. Jednocześnie nakazał jednak właściwemu ministrowi ponownie ocenić licencję na ten eksport, aby upewnić się, że nie stwarza on wyraźnego ryzyka poważnych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego. Ponowna ocena musi nastąpić w ciągu sześciu tygodni.

Sprawa została wniesiona przez Oxfam Novib oraz kilka innych organizacji pomocowych, które próbowały powstrzymać rząd holenderski przed eksportem części do myśliwców do Izraela. Organizacje argumentowały, że Izrael wykorzystuje myśliwce, których utrzymanie umożliwiają te dostawy, do masakrowania ludności Strefy Gazy.

Początkowo sąd niższej instancji orzekł na niekorzyść organizacji pomocowych, jednak w lutym 2024 roku sąd apelacyjny przyznał im rację i nakazał rządowi wstrzymanie eksportu. Według sądu apelacyjnego istniało wyraźne ryzyko, że eksport tych części doprowadzi do poważnych naruszeń prawa humanitarnego.

Sąd Najwyższy stwierdził jednak, że sąd apelacyjny nie miał kompetencji do takiej oceny - należy ona do ministra. Dlatego uchylił zakaz, lecz nakazał ministrowi handlu zagranicznego ponownie przeanalizować licencję w ciągu sześciu tygodni.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy, minister musi działać zgodnie z Dekretem o Sprzęcie Strategicznym oraz obowiązkowymi kryteriami określonymi w Traktacie o Handlu Bronią i regulacjach UE. „Oznacza to, że jeśli po ponownej ocenie minister uzna, iż istnieje wyraźne ryzyko, że eksportowane towary zostaną wykorzystane do popełnienia poważnych naruszeń międzynarodowego prawa humanitarnego, nie będzie mógł już zezwolić na korzystanie z tej licencji.”

W listopadzie ubiegłego roku rzecznik generalny doradzał Sądowi Najwyższemu podtrzymanie zakazu. Choć jego opinia nie jest wiążąca, to zwykle jest przez sąd uwzględniana.